Yurtdışı 2018/38 Genelge
YURT DIŞI BORÇLANMASINDA 2018/38 GENELGE
SOSYAL GÜVENLİK KURUMU
Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, Kanun ile Yürürlükten Kaldırılan Kanunlar ve İlgili Yönetmeliklere İstinaden Kanunun 4 Üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (a), (b) ve İlk Defa 2008/Ekim Ay Başından İtibaren (c) bendi Kapsamında Sigortalı Olanların Emeklilik İşlemleri ile 3201 Sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanuna Göre Borçlanılan Süreler Dikkate Alınarak Bağlanan Aylıklara İlişkin Emeklilik İşlemleri
GENELGE
2018/38
1. Sigortalılık Başlangıcının Tespiti………………………………………………………………………….136
1.1. Sosyal Güvenlik Sözleşmelerinde Özel Hüküm Bulunan Ülkeler İçin Sigortalılık Başlangıcı ……………………………………………………………………………………………………………..137
1.2. Sosyal Güvenlik Sözleşmesinde Özel Hüküm Bulunmayan Ülkeler ile
Sosyal Güvenlik Sözleşmesi İmzalanmamış Ülkeler İçin Sigortalılık Başlangıcı ……………………………………139
1.3. Ev Kadınlığı Sürelerinin Borçlandırılmasında Sigortalılık Başlangıcı …………………….140
2. Aylık Bağlama Şartları………………………………………………………………………………………..141
2.1. Yurda Kesin Dönüş Yapmak……………………………………………………………………………..141
2.2.Borcun Tamamını Ödemek ………………………………………………………………………………..142
2.3. Sosyal Güvenlik Kanunlarına Göre Aylığa Hak Kazanmak …………………………………..142
2.4. Kuruma Yazılı Başvuruda Bulunmak …………………………………………………………………142
3. Aylıkların Başlangıcı…………………………………………………………………………………………..143
4. Yurt Dışı Borçlanmada Aylıkların Hesaplanması……………………………………………………144
5. Aylıkların Kesilmesi ve Yeniden Bağlanması ………………………………………………………..146
5.1. 3201 Sayılı Kanuna Göre ………………………………………………………………………………….146
5.2. İlgili Sosyal Güvenlik Kanununa Göre ……………………………………………………………….147
5.3. Sosyal Güvenlik Destek Primi Uygulaması …………………………………………………………147
6. Diğer ve Ortak Hususlar………………………………………………………………………………………148
6.1. Kısmi Aylıkların Tam Aylığa Dönüştürülmesi …………………………………………………….148
6.2. Hak Sahiplerinin Aylık Bağlama İşlemleri ………………………………………………………….150
6.3. Farklı Sigortalılık Statüsünde Borçlandırılan Yurt Dışı Süreleri …………………………….151
6.4. Borçlandırılan Yurt Dışı Sürelerinin Farklı Statüde Değerlendirilerek Aylık Bağlanması …………………………………………………………………………………………………………………………….151
6.5. Zorunlu Göç Nedeniyle Türk Vatandaşlığına Geçenlerin Tahsis İşlemleri ………………151
6.6. Yoklama İşlemleri ……………………………………………………………………………………………151
6.7. Kazanılmış Haklar……………………………………………………………………………………………152
ALTINCI BÖLÜM
YURTDIŞI BORÇLANMASINDA TAHSİS İŞLEMLERİ
3201 sayılı Yurtdışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurtdışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanuna göre borçlandırılan yurt dışı sürelerine ilişkin başlangıcın tespiti, bu sürelerin dikkate alınarak aylık bağlanmasındaki şartlar ile bağlanan aylıkların kesilmesi ve yeniden bağlanmasına ilişkin iş ve işlemler aşağıda açıklanmıştır.
1. Sigortalılık Başlangıcının Tespiti
3201 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin ikinci fıkrasına göre Türkiye’de sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi hizmeti olanların sigortalılık başlangıç tarihinden önceki süreler borçlanılmış ise sigortalılığın başlangıcı, borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülerek tespit edilmektedir. Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi hizmeti bulunmayanların sigortalılıklarının başlangıç tarihi ise aynı maddenin üçüncü fıkrasına göre borçlarını tamamen ödedikleri tarihten borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülerek belirlenmektedir.
Ancak, 5510 sayılı Kanunun geçici 7 nci maddesinin yedinci fıkrasına göre 2008 Ekim ayı başından sonra Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlayanların bu tarihten önceki süreleri borçlanılmış ise sigortalılığın başlangıcı geriye götürülmeyecektir.
3201 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin beşinci fıkrasında sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülkelerdeki sürelerini borçlananların, bu ülkelerde ilk defa çalışmaya başladıkları tarihin, ilk işe giriş tarihi olarak dikkate alınmayacağı hükmü yer almaktadır. Ancak, 6552 sayılı Kanun ile bu fıkraya “Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinde Türk sigortasına girişinden önce akit ülke sigortasına girdiği tarihin Türk sigortasına girdiği tarih olarak kabul edileceğine ilişkin özel hüküm bulunan ülkelerdeki sigortalılık sürelerini borçlananların akit
137
ülkede ilk defa çalışmaya başladıkları tarih ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilir.” cümlesi eklenmiştir.
İlk işe giriş tarihinin tespitinde, sosyal güvenlik sözleşmelerinde özel hüküm bulunan ülkeler, sosyal güvenlik sözleşmelerinde özel hüküm bulunmayan ülkeler ile sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkeler ve ülke ayırımı yapılmaksızın ev kadınlığı süreleri açısından üç ayrı uygulama ortaya çıkmış olup yapılacak işlemlere ilişkin usul ve esaslar aşağıda açıklanmıştır.
1.1. Sosyal Güvenlik Sözleşmelerinde Özel Hüküm Bulunan Ülkeler İçin Sigortalılık Başlangıcı
6552 sayılı Kanun ile 3201 sayılı Kanunun 5 inci maddesinde yapılan değişikliğe göre uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinde Türk sigortasına girişinden önce akit ülke sigortasına girdiği tarihin Türk sigortasına girdiği tarih olarak kabul edileceğine ilişkin özel hüküm bulunan ülkelerdeki sigortalılık sürelerini borçlananların, akit ülkede ilk defa çalışmaya başladıkları tarih Türkiye’de ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilecektir.
Ülkemizin Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Bosna Hersek, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İsviçre, İtalya, Kanada, Kebek, KKTC, Lüksemburg, Makedonya, Slovakya ve Kore Cumhuriyeti ile imzaladığı sosyal güvenlik sözleşmelerinde “akit taraflardan birinin mevzuatına göre yardım hakkının kazanılması şartlarının tespitinde, diğer taraf ülkedeki ilk işe başlama tarihi de dikkate alınır” hükmü veya bu anlamda benzer hükümler bulunmaktadır.
Bu düzenleme gereğince sosyal güvenlik sözleşmesinde özel hüküm bulunan ülkelerdeki sigortalılık sürelerini borçlananların bu ülkelerdeki ilk işe başlama tarihi, Türkiye’de hiç çalışma yoksa ya da Türkiye’deki sigortalılığın başlangıç tarihinden önce ise Türkiye’de ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilecektir.
Kanun ile Kanundan önceki sosyal güvenlik kanunlarında sigortalılık süresi şartını öngören uzun vade sigorta kollarından sağlanan hakların tespitinde sosyal güvenlik sözleşmesinde özel hüküm bulunan akit ülkedeki çalışılmaya başlanılan tarih, Türkiye’de ilk işe giriş tarihi olarak esas alınacaktır.
Kanunun 26 ncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi, 28 inci maddesinin dördüncü ve beşinci fıkraları ile 32 nci maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendi hükümleri ile 506 ve 2925 sayılı kanunlara göre aylık bağlanabilmesi için sigortalılık süresi şartı bulunduğundan sosyal güvenlik sözleşmesinde özel hüküm bulunan akit ülkedeki çalışılmaya başlanılan tarihin, Türkiye’de ilk işe giriş tarihi olarak esas alınması sadece bu kapsamdakiler için uygulanacaktır.
1479, 5434 ve mülga 2926 sayılı kanunlarda sigortalılık süresi şartı öngörülmediğinden bu kanunlar kapsamında olanlar hakkında bu düzenleme uygulanmayacaktır. Ancak 1479 ve mülga 2926 sayılı kanunlara tabi sigortalılığı bulunanlardan 2008/Ekim ayı başından sonra malullük aylığı talebinde bulunanlar için Kanunun malullük aylığı bağlama şartları geçerli olduğundan bu kapsamda aylık bağlanacakların özel hüküm bulunan sözleşmeli ülkelerdeki ilk işe başlama tarihi Ülkemizde ilk işe giriş tarihi olarak alınacaktır.
Örnek 1: Türkiye’de Kanunun 4/1-(a) bendi kapsamında 1/6/2014 tarihinde, Almanya’da ise 1/1/1983 tarihinde çalışmaya başlayan sigortalı Almanya’da 1/1/1983-31/12/1997 süresinde geçen 5400 gün çalışmasını borçlanmıştır. Sigortalı, adına tahakkuk ettirilen borç miktarını 12/9/2016 tarihinde ödemiş ve aynı tarihte aylık talebinde bulunmuştur. Bu durumda ilgilinin Türkiye’de ilk işe giriş tarihi 1/1/1983 olarak dikkate alınacak ve aylığa hak kazanıp kazanmadığının tespiti bu tarihe göre yapılacaktır.
Örnek 2: Türkiye’de 506 sayılı Kanuna göre 1/4/2008 tarihinde, Belçika’da ise 1/1/1980 tarihinde çalışmaya başlayan sigortalı, Belçika’da 1/1/1984-31/12/1997 süresinde geçen 5040 gün çalışmasını borçlanmıştır. Sigortalı, adına tahakkuk ettirilen borç miktarını 5/4/2017 tarihinde ödemiş ve 17/7/2017 tarihinde aylık talebinde bulunmuştur. Bu durumda ilgilinin Türkiye’de ilk işe giriş tarihi 1/1/1980 olarak alınacak ve aylığa hak kazanıp kazanmadığının tespiti bu tarihe göre yapılacaktır.
Örnek 3: 7/5/2004 tarihinde vefat eden ve Türkiye’de 506 sayılı Kanuna göre 1/1/2004-31/1/2004 tarihleri arasında 30 gün sigortalı çalışması bulunan ve 1/1/2000 tarihinde izinle Türk vatandaşlığını kaybeden sigortalının Türk vatandaşı olan hak sahibi 11/9/2015 tarihinde müteveffanın Fransa’da 7/5/1985-6/10/1987 tarihleri arasında Türk vatandaşı olarak geçen çalışma sürelerini (870 gün) borçlanma talebinde bulunmuş ve borcunu ödemiştir. Bu durumda Türkiye’deki ilk işe giriş tarihi 7/5/1985 olarak alınacak, yazılı talebini takip eden ay başından itibaren ölüm aylıkları bağlanacaktır.
Örnek 4: Türkiye’de Kanunun 4/1-(b) bendi kapsamında 1/8/2013 tarihinde çalışmaya başlayan sigortalı Hırvatistan’da 1/1/2000 tarihinde çalışmaya başlamış ve bu ülkede geçen 1/5/2000-1/5/2005 tarihleri arasındaki hizmetlerini borçlanarak borcunu ödedikten sonra 20/9/2014 tarihinde malullük aylığı talebinde bulunmuştur. Bu durumda ilgilinin Türkiye’de ilk işe giriş tarihi 1/1/2000 olarak dikkate alınacak ve aylığa hak kazanıp kazanmadığının tespiti bu tarihe göre yapılacaktır.
3201 sayılı Kanuna eklenen geçici 8 inci madde ile sosyal güvenlik sözleşmesinde açık hüküm bulunan ülkelerdeki ilk işe giriş tarihlerinin Türkiye’de ilk defa işe girdikleri tarih olarak alınması ile ilgili olarak 11/9/2014 tarihinden önce Kurum aleyhine açılmış ve henüz sonuçlanmamış davalardan feragat edenlere dava konusu talep dilekçelerine istinaden yeni düzenleme doğrultusunda işlem yapılması imkanı verilmiştir.
11/9/2014 (hariç) tarihinden önce Kurum aleyhine dava açan ve henüz davası neticelenmemiş olanların, davalarından feragat ettiklerini gösterir mahkeme kararının aslı veya bu kararın onaylı örneği ekli dilekçe (Ek-39) ile Kuruma başvurmaları halinde, borçlanılan sürelerin geçtiği sözleşmeli ülkedeki ilk işe giriş tarihi esas alınmak suretiyle dava konusu aylık talebi dikkate alınarak diğer aylık bağlama şartlarının da yerine gelmesi durumunda aylıkları bağlanacaktır.
Örnek 5: Türkiye’de 8/1/2014-28/1/2014 tarihlerinde Kanunun 4/1-(a) bendi kapsamında sigortalı çalışmaya başlayan 1/1/1965 doğumlu erkek sigortalı, Avusturya’da geçen 1/1/1985-31/12/2013 çalışma süresinden 1/1/1989-31/12/2013 tarihleri arasında geçen süresini borçlanmış ve borcunu 4/4/2014 tarihinde ödeyerek aynı gün yaşlılık aylığı talebinde bulunmuştur. Bu talebin Kurumca aylık bağlama şartları yerine gelmediği gerekçesiyle reddedilmesi üzerine sigortalı 10/7/2014 tarihinde mahkemeye başvurmuştur. İlgilinin 6552 sayılı Kanuna istinaden 11/9/2014 tarihinden sonra Kurum aleyhine açmış olduğu davadan vazgeçerek aylık bağlanması talebinde bulunması halinde, ilk aylık talebi olan 4/4/2014 tarihi ile Avusturya’daki ilk işe giriş tarihi olan 1/1/1985 tarihleri esas alınarak aylığa hak kazanıp kazanmadığının tespiti yapılacaktır. 11/9/2014 tarihinden önce sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilen ülkede ilk defa çalışmaya başlanılan tarihin, Ülkemizde ilk işe giriş tarihi olarak dikkate alınmaması nedeniyle aylık talepleri reddedilenlerden, açtıkları dava sonucunda kesinleşen mahkeme kararında sadece ilk işe giriş tarihinin tespitine ilişkin hüküm bulunanların sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilen ülkede ilk defa çalışmaya başladıkları tarih esas alınarak diğer şartların yerine gelmesi koşuluyla reddedilen taleplerine göre aylıkları bağlanacaktır.
139
1.2. Sosyal Güvenlik Sözleşmesinde Özel Hüküm Bulunmayan Ülkeler ile Sosyal Güvenlik Sözleşmesi İmzalanmamış Ülkeler İçin Sigortalılık Başlangıcı
Danimarka, İngiltere, İsveç, Libya, Norveç, Romanya, Sırbistan ve Karadağ ile imzalanan sosyal güvenlik sözleşmelerinde Türk sigortasına girişinden önce akit ülke sigortasına girdiği tarihin Türk sigortasına girdiği tarih olarak kabul edileceğine ilişkin özel hüküm bulunmamaktadır. Bu ülkeler ve Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi kapsamında hizmet birleştirmesi yapılan İspanya ve Portekiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkelerde geçen sürelerini borçlananların ilk işe giriş tarihi, 3201 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları hükmü gereğince belirlenecektir.
Türkiye’de sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi hizmeti bulunmayanların sigortalılıklarının başlangıç tarihi, borçlarını tamamen ödedikleri tarihten borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülmek suretiyle tespit edilecektir.
Örnek 1: Türkiye’de sigortalılığı bulunmayan vatandaşımız İngiltere’de 1/1/1984-31/12/1999 süresinde geçen 5760 gün sigortalılık süresini borçlanmıştır. Adı geçen, tahakkuk ettirilen borç miktarını 15/9/2014 tarihinde ödemiş ve aynı tarihte aylık talebinde bulunmuştur. Ülkemiz ile İngiltere arasında yürürlükte bulunan sosyal güvenlik sözleşmesinde, Türk sigortasına girişinden önce İngiltere sigortasına girişin, Türk sigortasına giriş olarak kabul edileceğine ilişkin bir hüküm yer almadığından adı geçenin ilk işe giriş tarihi, borcunu ödediği tarihten 5760 gün geriye götürülerek 15/9/1998 olarak belirlenecektir.
Türkiye’deki sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler borçlanılmış ise sigortalılığın başlangıç tarihi borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülecektir.
Örnek 2: Türkiye’de 506 sayılı Kanun kapsamında 10/2/1995-30/6/1995 tarihleri arasında sigortalı olan ve Amerika’da 1/1/1979-1/1/1994 tarihleri arasında geçen 15 yıllık sigortalılık süresini borçlanarak, borcunu 14/4/2017 tarihinde ödeyen ve bu süreleri Kanunun 4/1-(a) bendi kapsamında değerlendirilen kadın sigortalının yaşlılık aylığına hak kazanma şartlarını yerine getirip getirmediğinin tespitinde, sigortalılık süresinin başlangıç tarihi, 10/2/1995 tarihinden 15 yıl geriye götürülerek 10/2/1980 olarak belirlenecektir.
Türkiye’de sigortalılığı bulunmayanlardan birden fazla yurt dışı hizmet borçlanması yapanların, borçlanılan toplam gün sayısı esas alınarak, sigortalılık süresinin başlangıcı en son borcun ödendiği tarihten geriye götürülerek tespit edilecektir.
Örnek 3: Türkiye’de herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi çalışması olmayan sigortalı Irak’ta geçen 2/10/1986-21/2/2004 tarihleri arasındaki 6260 gün hizmetini borçlanmış ve borcunu 30/4/2004 tarihinde ödemiştir. Aynı sigortalı bu kez Cezayir’de 1/2/1980-31/1/1982 tarihleri arasında geçen 720 gün hizmetini borçlanarak 3/5/2010 tarihinde ödemiştir. Borcun en son ödendiği tarih olan 3/5/2010 tarihinden, toplam borçlanılan 6980 gün kadar geriye gidilerek ilgilinin Türkiye’de ilk işe giriş tarihi 13/12/1990 olarak dikkate alınacaktır.
Yurt dışı sürelerini borçlanarak borcunu ödedikten sonra Türkiye’de sigortalılığı başlayanların sigortalılık süresinin başlangıcı borcun ödendiği tarihten borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülerek tespit edilecektir.
Örnek 4: Türkiye’de herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi çalışması olmayan sigortalı Hindistan’da geçen 14/2/1995-28/12/2000 tarihleri arasındaki 2115 gün hizmetini Kanunun 4/1-(b) bendi kapsamında borçlanarak borcunu 30/11/2002 tarihinde ödemiştir. Bu kişi daha sonra Kanunun 4/1-(a) bendi kapsamında 25/11/2006 tarihinden itibaren çalışmaya başlamıştır. Bu durumda sigortalının Türkiye’deki ilk işe giriş tarihi, Kanunun 4/1-(a) bendi kapsamında çalışmaya başladığı tarih dikkate alınmadan borcun ödendiği 30/11/2002 tarihinden borçlanılan 2115 gün geriye gidilerek bulunan 15/1/1997 olarak alınacaktır.
140
İlk defa borçlanma yaparak borcunu ödeyip Türkiye’de sigortalılığı başladıktan sonra bu tarihten önceki yurt dışı sürelerini ikinci bir borçlanma yaparak ödeyenlerin sigortalılık süresinin başlangıcı, Türkiye’deki başlangıç tarihinden borçlanılan toplam gün sayısı kadar geriye götürülerek tespit edilecektir.
Örnek 5: Türkiye’de herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi çalışması olmayan sigortalı Rusya’da geçen 4/2/1996-18/12/2001 tarihleri arasındaki 2115 gün hizmetini Kanunun 4/1-(a) bendi kapsamında borçlanarak borcunu 30/4/2002 tarihinde ödemiştir. Kanunun 4/1-(a) bendi kapsamında 30/6/2009 tarihinden itibaren çalışmaya başlayan sigortalı Kazakistan’da geçen 7/10/2003-11/11/2005 tarihleri arasındaki 755 gün hizmetini de 1/9/2010 tarihli talebine istinaden borçlanarak borcunu 4/11/2010 tarihinde ödemiştir. Bu durumda ilgilinin sigortalılık başlangıcı, Türkiye’de çalışmaya başladığı 30/6/2009 tarihinden toplam 2870 gün geriye götürülerek 10/7/2001 olarak alınacaktır.
İlk defa borçlanma yaparak borcunu ödeyip Türkiye’de sigortalılığı başladıktan sonra bu tarihten sonraki yurt dışı sürelerini ikinci bir borçlanma yaparak ödeyenlerin sigortalılık süresinin başlangıcı, Türkiye’de ilk işe giriş tarihinden ilk borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülerek tespit edilecektir.
Örnek 6: Türkiye’de herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi çalışması olmayan sigortalı Suudi Arabistan’da geçen 10/1/1992-22/7/1997 tarihleri arasındaki 1993 gün hizmetini borçlanmış ve borcunu 25/9/1997 tarihinde ödemiştir. Daha sonra Kanunun 4/1-(a) bendi kapsamında 21/6/2004 tarihinden itibaren çalışmaya başlamıştır. Türkiye’deki çalışmasından sonra Irak’ta 2/10/2008-20/2/2011 tarihleri arasında çalıştığı 859 gün hizmetini 25/8/2013 tarihinde borçlanarak borcunu 19/11/2013 tarihinde ödemiştir. Bu durumda ilgilinin sigortalılık başlangıç tarihi, Türkiye’de ilk işe giriş tarihinden, bu tarihten önce sadece Suudi Arabistan’da geçen 1993 gün geriye götürülerek, 8/12/1998 olarak alınacaktır.
1.3. Ev Kadınlığı Sürelerinin Borçlandırılmasında Sigortalılık Başlangıcı
Ev kadınlığı süreleri akit ülke mevzuatına göre sigortalılık süresi olarak kabul edilmediğinden bu süreleri borçlananların sözleşmeli ülkelerdeki ikamet başlangıç tarihleri Türkiye’de ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilmeyecektir. Ev kadınlığı sürelerini borçlananların sigortalılık başlangıcı 3201 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları gereğince tespit edilecektir.
Örnek 1: Türkiye’de 1/8/2007 tarihinde çalışmaya başlayan kadın sigortalı Azerbaycan’da 1/2/1987-31/1/2006 tarihleri arasında geçen ev kadınlığı süresini borçlanmış ve borcunu ödedikten sonra 18/9/2014 tarihinde aylık talebinde bulunmuştur. Bu durumda, ilgilinin Türkiye’de ilk işe giriş tarihi Türkiye’de çalışmaya başladığı tarihten borçlandığı ev kadınlığında geçen 6840 gün geriye gidilerek 1/8/1988 olarak alınacaktır.
Örnek 2: Türkiye’de sigortalılığı bulunmayan vatandaşımız İzlanda’da 1/1/1994-31/12/2008 süresinde geçen 5400 gün ev kadınlığı süresini borçlanmıştır. Adı geçen, tahakkuk ettirilen borç miktarını 15/9/2014 tarihinde ödemiştir. Bu durumda ilk işe giriş tarihi, borcun ödendiği tarihten 5400 gün geriye gidilerek 15/9/1999 olarak belirlenecektir.
3201 sayılı Kanunun 5 inci maddesine göre uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinde Türk sigortasına girişinden önce akit ülke sigortasına girdiği tarihin Türk sigortasına girdiği tarih olarak kabul edileceğine ilişkin özel hüküm bulunan ülkelerdeki sigortalılık sürelerini borçlananların, tespit edilen işe giriş tarihinden önceki yurt dışında geçen ev kadınlığı sürelerini de borçlanmaları halinde ilk işe giriş tarihi aşağıdaki şekilde tespit edilecektir:
a) Borç ödeme tarihi ile ilk işe giriş tarihi arasındaki sigortalılık sürelerinden bir kısmı borçlanılmışsa işe giriş tarihi, borç ödeme tarihinden toplam borçlanılan süre kadar geriye
141
götürüldüğünde sözleşmeye göre belirlenen ilk işe giriş tarihinden önceki süreye gelmesi halinde bu tarih olarak alınacaktır.
Örnek: Avusturya’daki 1/1/1996-31/12/2016 tarihleri arasındaki sigortalılık süresinden 6910 gün ile 1/2/1991-30/6/1995 tarihleri arasındaki 1590 gün ev kadınlığı süresini borçlanma talebinde bulunan ve borcunu 1/1/2017 tarihinde ödeyen sigortalının ilk işe giriş tarihi borcu ödediği tarihten toplam borçlanılan gün kadar geriye gidilerek 21/5/1993 olarak belirlenecektir.
b) Borç ödeme tarihi ile ilk işe giriş tarihi arasındaki sigortalılık sürelerinden bir kısmı borçlanılmışsa işe giriş tarihi, borç ödeme tarihinden toplam borçlanılan süre kadar geriye götürüldüğünde sözleşmeye göre belirlenen ilk işe giriş tarihinden sonraki bir sürenin bulunması halinde sözleşmeye göre belirlenen tarih esas alınacaktır.
Örnek: Azerbaycan’daki 1/11/1996-30/11/2016 tarihleri arasındaki sigortalılık süresinden 3600 gün ile 1/1/1991-31/12/1994 tarihleri arasındaki 1440 gün ev kadınlığı süresini borçlanma talebinde bulunan ve borcunu 1/5/2017 tarihinde ödeyen sigortalının ilk işe giriş tarihi, borcu ödediği tarihten toplam borçlanılan gün kadar geriye gidilerek 1/5/2003 olarak belirlenecektir. Bu tarih, sözleşmeye göre belirlenen ilk işe giriş tarihinden önceki bir tarih olmadığından Azerbaycan’da çalışmaya başladığı 1/11/1996 tarihi ilk işe giriş olarak alınacaktır.
2. Aylık Bağlama Şartları
3201 sayılı Kanunun 6 ncı ve 3201 sayılı Kanuna İlişkin Yönetmeliğin 13 üncü maddesinde borçlandırılan sürelere istinaden hangi şartlarla aylık bağlanacağı belirlenmiştir.
Aylık bağlanabilmesi için; yurda kesin dönülmüş, tahakkuk ettirilen borcun tamamının ödenmiş, sosyal güvenlik kanunlarına göre aylığa hak kazanılmış ve Kuruma yazılı başvuruda bulunulmuş olması şarttır.
3201 sayılı Kanuna göre borçlanılan yurt dışı sürelerine istinaden bağlanan aylıkların kesilmesi ile Kanuna göre bağlanan aylıkların kesilmesinde farklı şartlar aranmaktadır. Bu nedenle borçlanılan sürelere istinaden aylık bağlanırken borçlandırılmamış sözleşmeli ülke hizmetleri aylık hesabında dikkate alınmayacaktır.
2.1. Yurda Kesin Dönüş Yapmak
3201 sayılı Kanuna İlişkin Yönetmeliğin “Tanımlar” başlıklı 4 üncü maddesine göre “kesin dönüş” ibaresi, aylık tahsis talebinde bulunanların yurt dışındaki çalışmalarının sona ermesini, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almamaları durumunu ifade etmektedir.
Bu tanımda geçen sosyal sigorta ödeneği deyiminden, çalışma yaşamı süresince karşılaşılan hastalık, iş kazası, meslek hastalığı veya işsizlik gibi riskler nedeniyle iş göremezlik veya işsizlik gibi adlar altında yapılan ödenekler anlaşılmalıdır.
Sosyal yardım ödeneği ibaresi ise aynı Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde tanımlanmış olup, bulunulan ülke mevzuatı kapsamında, geçimlerini sağlayacak hiçbir geliri olmayan veya mevcut geliriyle geçimlerini sağlamakta güçlük çeken kişilerin asgari geçim düzeyi ile sınırlı olmak üzere geçimlerinin sağlanması amacıyla kamu kurum ve kuruluşları tarafından muhtaçlık durumuna ve süresine göre ödenen, ikamet şartına bağlı nakdi yardımlar anlamını taşımaktadır.
Bu açıklamalar çerçevesinde borçlanma yoluyla aylık bağlanmasında aranan kesin dönüş şartı aşağıdaki usul ve esaslar dahilinde uygulanacaktır.
1) 3201 sayılı Kanuna göre borçlanma yaptıktan sonra kesin dönüş yaptığını beyan ederek aylık talebinde bulunanlara, beyanları esas alınarak aylık bağlanacaktır.
142
2) 3201 sayılı Kanuna göre yurt dışı sürelerini borçlanan sigortalılara aylık bağlanmasında, öncelikle yurt dışındaki çalışmalarının ve varsa ikamete dayalı sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneklerinin sona ermesi şartı aranacaktır. Kesin dönüş ifadesi hiçbir şekilde mutlak anlamda yurt dışında bulunduğu ülkeden Türkiye’ye döndükten sonra tekrar yurt dışına çıkış yapmama şeklinde değerlendirilmeyecektir.
3) Aylığın başlangıç tarihi itibariyle yurt dışında 3201 sayılı Kanuna göre borçlanmaya esas çalışmalarını sürdürdüğü veya ikamete dayalı sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almaya devam ettiği tespit edilen sigortalılara aylık bağlanmayacaktır.
4) Aylığa hak kazanılmasına engel teşkil eden sosyal sigorta ve sosyal yardım ödeneklerinin ortak özelliği ikamete dayalı olmasıdır. Bu nedenle ilgilinin ikametini Türkiye’ye naklettikten sonra da ödenmeye devam eden ödenekler aylığın bağlanmasına engel olmadığı gibi kesilmesine de sebep olmayacaktır.
5) 3201 sayılı Kanuna İlişkin Yönetmeliğin 14 üncü maddesinin yedinci fıkrasında “Bu yönetmeliğin uygulamasında, evli ya da birlikte yaşayan çiftler için ödenen sosyal yardımlar her iki eş için de ödeniyor gibi kabul edilir” hükmü ile sosyal yardım kavramı genişletildiğinden yurt dışında borçlanma kapsamında süreleri bulunanların eşlerinin sosyal yardım niteliğinde ödenek alması durumunda da yurda kesin dönüş şartı gerçekleşmeyeceğinden bu durumda olanlara malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmayacaktır.
2.2.Borcun Tamamını Ödemek
3201 sayılı Kanuna İlişkin Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde “Borcun tamamının ödenmesi”, aylık talep tarihinden önce en az aylığa hak kazanmaya yetecek süre karşılığı ödenen miktar olarak tanımlanmış, 10 uncu maddesinin altıncı fıkrasında ise üç aylık süre içerisinde borcun bir kısmının ödenmesi halinde, ödenen miktara isabet eden sürenin geçerli sayılacağı hükmüne yer verilmiştir.
Yönetmeliğin her iki hükmü birlikte değerlendirildiğinde borcun tamamının ödenmesinden aylığa hak kazanmaya yetecek kadar prim gün sayısının ödenmesi anlaşılacaktır. Aylık bağlamaya yetecek prim gün sayısı kadar ödeme yapmayanlara aylık bağlanmayacaktır.
2.3. Sosyal Güvenlik Kanunlarına Göre Aylığa Hak Kazanmak
Borçlandırılan yurt dışı süreleri Ülkemizde yürürlükte bulunan sosyal güvenlik kanunlarına göre aylığa hak kazanılmasında değerlendirilmektedir. Bu durumda yurt dışı sürelerini borçlananların aylığa hak kazanma şartlarının tespitinde; bu Genelgenin ilgili bölümlerinde yapılan açıklamalar doğrultusunda işlem yapılacaktır.
2.4. Kuruma Yazılı Başvuruda Bulunmak
3201 sayılı Kanuna İlişkin Yönetmeliğin 13 üncü maddesine göre, yurt dışında geçen sürelerini borçlandıktan sonra aylık talebinde bulunanlardan başvuru sırasında “Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi”, “3201 Sayılı Kanuna Göre Aylık Talebinde Bulunanlara Mahsus Beyan ve Taahhüt Belgesi” (Ek-38) ile yurt dışında ikamet ederken aylık talebinde bulunanların yurda kesin dönüş şartını yerine getirip getirmediklerinin tespiti için gerektiği hallerde hizmet belgesi alınacaktır.
Bu çerçevede aylık talebinde bulunanlardan hizmet belgesi alınmasına ilişkin işlemler aşağıdaki usullere göre tespit edilecektir.
1) Borçlandıkları yurt dışı süreleri ile yurt dışında iken aylık talebinde bulunacak olanların güncel tarihte düzenlenmiş hizmet belgesini ibraz etmeleri istenecektir. Hizmet belgesi, aylık talep tarihinden önceki üç ay içerisinde düzenlenmişse güncel tarihli belge
143
olarak kabul edilecektir. Aylık talebinde bulunanların güncel tarihli hizmet belgesini aylık talep tarihinden sonra ibraz etmeleri halinde yeni talep alınmaksızın ilk aylık talebine göre işlemleri sonuçlandırılacaktır. Aylık talep tarihinde dosyada güncel tarihli hizmet belgesi bulunması halinde başvuru sahiplerinden yeni bir belge istenilmeyecektir. Bu Genelgenin yayımından önce aylık talebinde bulunulmuş ancak henüz sonuçlanmamış başvurularda da aylık talep tarihinden önceki üç ay içerisinde düzenlenmiş hizmet belgeleri güncel tarihli belge olarak kabul edilecektir.
2) “3201 Sayılı Kanuna Göre Aylık Talebinde Bulunanlara Mahsus Beyan ve Taahhüt Belgesi”nde Türkiye’de ikamet ettiklerini beyan edenlerin borçlandıkları yurt dışı süreleri ile aylık talebinde bulunmaları halinde Mernis kayıtlarında ikamet adreslerinin Türkiye olduğunun tespit edilmesi şartıyla borçlanma için ibraz ettikleri yurt dışı sürelerini gösterir hizmet belgesi yeterli görülecek, bunlardan yeni bir belge talep edilmeyecektir.
“Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi” dışında aylık talebine dair yazılı bir dilekçe ile yapılan başvurular da kabul edilecektir. Ancak, bu durumda başvuru sahiplerinden “Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi” ile verilmemiş ise 3201 Sayılı Kanuna Göre Aylık Talebinde Bulunanlara Mahsus Beyan ve Taahhüt Belgesi gönderilecek, varsa diğer eksik bilgi ve belgelerin tamamlanması yoluna gidilecektir. Bu durumda, ilk yazılı başvuruya ait dilekçenin tarihi, aylık talep tarihi olarak kabul edilecektir.
“Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi” ile “3201 Sayılı Kanuna Göre Aylık Talebinde Bulunanlara Mahsus Beyan ve Taahhüt Belgesi” örnekleri ünitelerce ilgililere verilebileceği gibi, başvuru sahiplerince Kurumun web sayfasından ya da e-Devlet üzerinden de temin edilebilecektir.
Borçlandıkları yurt dışı süreleri ile aylık talebinde bulunacak olanların başvuracakları birimler aşağıda belirtilmiştir.
1) İsviçre’deki çalışma sürelerini borçlananlar hariç, 4/1-(a) kapsamında olanlar ile 4/1-(b) kapsamında faaliyeti sona eren ya da Türkiye’de çalışması olmayanların tahsis işlemleri en son borçlanma işlemini yapan sosyal güvenlik il müdürlükleri /sosyal güvenlik merkezlerince sonuçlandırılacaktır.
2) 4/1-(b) kapsamında faaliyeti devam edenler ile yurt dışı borçlanması yaptıktan sonra faaliyetini borçlanma yapılan ilden başka ilde sürdürenlerin tahsis işlemleri, faaliyetin devam ettiği ildeki sosyal güvenlik il müdürlükleri/sosyal güvenlik merkezlerince sonuçlandırılacaktır.
3) 5434 sayılı Kanun ve 4/1-(c) kapsamında borçlanılan sürelere istinaden yapılacak tahsis işlemleri EHGM Kamu Görevlileri Emeklilik Daire Başkanlığınca sonuçlandırılacaktır.
Tahsis işlemini sonuçlandıracak il dışındaki başka bir ildeki sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezine yapılan aylık başvuruları reddedilmeyecek ve talep belgeleri alınarak en kısa sürede tahsis işlemini yapacak Kurumun ilgili birimine gönderilecektir.
3. Aylıkların Başlangıcı
Kanuna göre yurt dışında geçen süreleri borçlananlara bağlanacak malullük ve yaşlılık aylıklarının başlangıcına ilişkin olarak, bu Genelgenin malullük ile yaşlılık aylığının başlangıcına ilişkin hükümleri uygulanacaktır.
Yurt dışında çalıştıkları işten ayrıldıkları, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneklerinin sona erdiği ay içinde malullük ve yaşlılık aylığı talebinde bulunan sigortalıların diğer şartları taşımaları halinde aylık talep tarihini takip eden ay başından itibaren aylıkları bağlanacaktır
144
4. Yurt Dışı Borçlanmada Aylıkların Hesaplanması
Borçlanılan yurt dışı sürelerine istinaden 4/1-(a) ve 4/1-(b) kapsamında bağlanacak malullük, yaşlılık ve ölüm aylıklarının hesaplanmasında bu Genelgenin ilgili hükümleri uygulanacaktır.
İlk defa 2008/Ekim ayı başından itibaren 4/1-(c) kapsamında sigortalı olanlara ilişkin olarak Kanunun geçici 7 nci maddesinin yedinci fıkrasının; “Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendine göre ilk defa sigortalı olanların sigortalılık başlangıç tarihinden önceki süreleri, bu Kanunun 41 ve 46 ncı maddeleri, 5434 sayılı Kanunun ek 31 inci maddesi ile 3201 sayılı Kanuna göre borçlandırılmaları halinde, sigortalılığın başlangıç tarihinin geriye götürülmesini ve haklarında bu Kanunun geçici maddelerinin uygulanmasını gerektirmez.” hükmü uyarınca 2008 yılı Ekim ayı başından sonra Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine göre ilk defa sigortalı olan ve diğer sigortalılık statüleri dahil, 3201 sayılı Kanuna göre yurt dışı hizmet borçlanması yapan sigortalıların aylık talepleri Kanunun 53 üncü maddesine göre tespit edilecek sigortalılık statüsü ile bu statünün öngördüğü şartlara göre sonuçlandırılacaktır.
3201 sayılı Kanunun geçici 7 nci maddesinin ikinci fıkrasının; “5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa aynı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlayanların 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önceki yurt dışı borçlanma süreleri de, aynı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında değerlendirilir. Bunların aylıklarının hesabında 5510 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesi hükümleri uygulanır.” hükmüne göre aylıkların hesabı Kanunun geçici 2 nci maddesine göre yapılacaktır.
Örnek 1: 30/3/2014 tarihinde yapılan seçimler sonucunda belediye başkanı seçilip 5510 sayılı Kanunun 4/1-(c) bendi kapsamında ilk defa sigortalı olan 8/12/1956 doğumlu erkek sigortalı İsveç’te 20/7/1985-20/11/2007 tarihleri arasında geçen 8040 gün (22 yıl 4 ay) hizmet süresini borçlanmıştır. Sigortalı, adına tahakkuk eden borç miktarını 3/8/2015 tarihinde ödemiş ve 9/12/2016 tarihinde yaşlılık aylığı talebinde bulunmuştur.
Bu durumda sigortanın yurt dışında geçen ve borçlanılan 20/7/1985-20/11/2007 tarihleri arasındaki 8040 günlük (22 yıl 4 ay) hizmet süresi 4/1-(b) kapsamında değerlendirilecek, 30/3/2014-9/12/2016 tarihleri arasındaki 969 gün (2 yıl 8 ay 9 gün) 4/1-(c) kapsamındaki hizmet süresi ile toplam 9009 prim ödeme gün sayısı olacaktır.
Kanunun geçici 7 nci maddesinin yedinci fıkrası ile Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa 4/1-(c) kapsamında sigortalı olanların sigortalılık başlangıç tarihinden önceki sürelerini borçlanmaları halinde, sigortalılığın başlangıç tarihinin geriye götürülmesini ve haklarında bu Kanunun geçici maddelerinin uygulanmasını gerektirmeyeceği hükmü uyarınca, Kanunun 53 üncü maddesinin son fıkrasına göre son defa tabi olduğu 4/1-(c) sigortalılık hali esas alınarak aylık talebi Kanunun 28 inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkrası hükümlerine göre değerlendirilip 60 yaşını doldurduğundan ve 9000 günden fazla prim ödeme gün sayısı olduğundan geçici 2 nci maddeye göre hesaplanacak aylık bağlanacaktır.
Örnek 2: Türkiye’de 5510 sayılı Kanunun 4/1-(c) bendi kapsamında 8/2/2011 tarihinde çalışmaya başlayan 3/9/1966 doğumlu erkek sigortalı Danimarka’da 21/7/1985-5/8/1992 tarihleri arasında geçen 2535 gün (7 yıl 15 gün) ve 1/6/1994-15/10/2010 tarihleri arasında geçen 5895 gün (16 yıl 4 ay 15 gün) hizmet süresini borçlanmıştır. Sigortalı, adına tahakkuk eden borç miktarını 3/5/2013 tarihinde ödemiş ve 5/9/2016 tarihinde aylık talebinde bulunmuştur.
Yurt dışında geçen ve borçlanılan sürelerden 21/7/1985-5/8/1992 ve 1/6/1994-30/9/2008 tarihleri arasındaki 7695 gün (21 yıl 4 ay 15 gün) hizmet süresi 4/1-(b) kapsamında
145
1/10/2008-15/10/2010 tarihleri arasındaki 735 gün (2 yıl 15 gün) 4/1-(c) kapsamında geçmiş hizmet süresi olarak değerlendirilecektir.
Kanunun 53 üncü maddesinin son fıkrasına göre tüm sigortalılık süresi içinde en fazla sigortalılığının geçtiği 4/1-(b) sigortalılık statüsü esas alınarak tahsis talebi incelenecek olup, sigortalılık başlangıç tarihi, Türkiye’de ilk işe giriş tarihinden, bu tarihten önceki borçlanılan yurt dışı süreleri kadar (8430 gün) geriye götürülerek tespit edilerek 8/9/1987 olarak dikkate alınacaktır. Bu durumda 1479 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinin ikinci fıkrası hükümlerine göre 1/6/2002 tarihi itibariyle yapılan değerlendirmede sigortalının hizmet süresi 14 yıl 8 ay 23 gün olup, 50 yaş ve 9000 prim ödeme gün sayısı koşulunu gerçekleştirdiğinden 5510 sayılı Kanunun geçici 2 nci maddesine göre hesaplanacak aylık bağlanacaktır.
Örnek 3: Türkiye’de ilk defa 29/3/2009 tarihinde 4/1-(c) kapsamında, Avusturya’da ise 1/2/1986 tarihinde çalışmaya başlayan sigortalı Avusturya’da 1/10/2000-30/9/2006 tarihleri arasında geçen 2160 gün (6 yıl) çalışmasını borçlanarak ödemiştir. Kurumumuz Sağlık Kurulunca çalışma gücü kaybı oranı % 40 olarak tespit edilen sigortalı 20/5/2016 tarihinde tarafına engelliliği nedeniyle yaşlılık aylığı bağlanmasını talep etmiştir.
5510 sayılı Kanunun 28 inci maddesinin beşinci fıkrasında sigortalılık süresi şartı öngörüldüğünden ve Avusturya ile imzalanan sosyal güvenlik sözleşmesinde “akit taraflardan birinin mevzuatına göre yardım hakkının kazanılması şartlarının tespitinde, diğer taraf ülkedeki ilk işe başlama tarihi de dikkate alınır.” şeklinde özel düzenleme bulunduğundan, Türkiye’de ilk işe giriş tarihi 1/2/1986 olarak dikkate alınacak ve 18 yıllık sigortalılık süresi ile 4740 gün prim ödeme gün sayısı bulunduğundan tarafına, Kanunun 53 üncü maddesi esas alınarak en fazla (2573 gün) hizmetinin bulunduğu 4/1-(c) kapsamında ve geçici 2 madde uygulanmak suretiyle aylık bağlanacaktır.
Örnek 4: Türkiye’de 506 sayılı Kanuna tabi 1/7/1985-10/8/1985 tarihleri arasında 40 gün (1 ay 10 gün) çalışması bulunan 7/10/1964 doğumlu erkek sigortalı 20/7/2011 tarihinde 4/1-(c) kapsamında çalışmaya başladıktan sonra ABD’de 1/11/1988-30/6/1990 ve 1/10/1992-30/9/2010 tarihleri arasındaki 7080 gün (19 yıl 8 ay ) hizmet süresini borçlanmış olup, adına tahakkuk ettirilen borcu ödeyerek 11/10/2016 tarihinde yaşlılık aylığı talebinde bulunmuştur.
Yurt dışında geçen ve borçlanılan sürelerden 1/11/1988-30/6/1990 ve 1/10/1992-30/9/2008 tarihleri arasındaki 6360 gün (17 yıl 8 ay) hizmet süresi 4/1-(b) kapsamında 1/10/2008-30/9/2010 tarihleri arasındaki 720 gün (2 yıl) 4/1-(c) kapsamında geçmiş hizmet süresi olarak değerlendirilecektir.
Sigortalının, Kanunun yürürlüğünden önce ülkemizde çalışması bulunduğundan geçici maddelere tabi olup, 2829 sayılı Kanunun sekizinci maddesine göre son yedi yıllık fiili hizmet süresi içinde en fazla hizmetinin geçtiği 4/1-(c) kapsamında 23/5/2002 tarihi itibariyle yapılan değerlendirmede 11 yıl 5 ay 3 gün hizmet süresine göre 52 yaş ve 9000 prim gün sayısı koşulunu gerçekleştirdiğinden geçici 2 nci maddeye göre hesaplanan aylık bağlanacaktır.
Örnek 5: Türkiye’de 5510 sayılı Kanunun 4/1-(c) bendi kapsamında 8/7/2010 tarihinde çalışmaya başlayan 16/9/1964 doğumlu erkek sigortalı Norveç’te 13/1/1989-27/4/2007 tarihleri arasında geçen 6585 gün (18 yıl 3 ay 15 gün) hizmet süresini borçlanarak ödemiş ve kamu görevlisi olarak 1290 gün ( 3 yıl 7 ay ) çalıştıktan sonra 7/2/2014 tarihinde görevinden ayrılmıştır.
Sigortalı, memuriyet görevinden ayrıldıktan sonra 11/3/2014-10/9/2017 tarihleri arasında 1260 gün ( 3 yıl 6 ay ) 4/1-(a) kapsamında çalışıp 17/9/2014 tarihinde yaşlılık aylığı talebinde bulunmuştur.
Yurt dışında geçen ve borçlanılan sürelerden 13/1/1989-27/4/2007 tarihleri arasındaki 6585 gün (18 yıl 3 ay 15 gün) hizmet süresi 4/1-(b) kapsamında geçmiş hizmet süresi olarak değerlendirilecektir.
146
5. Aylıkların Kesilmesi ve Yeniden Bağlanması
3201 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin (B) fıkrasında ve 3201 sayılı Kanuna İlişkin Yönetmeliğin 15 inci maddesinde, borçlanılan sürelere istinaden bağlanan malullük ve yaşlılık aylıklarının kesilmesi ile yeniden bağlanmasına ilişkin esaslar belirlenmiştir.
Ayrıca, Kanunun sosyal güvenlik destek primine tabi tutulmak suretiyle aylıkların kesilmeksizin ödenmesine ilişkin hükümleri saklı kalmak kaydıyla yurt içinde sigortalı olarak çalışmaya başlayanların aylıkları kesilecektir.
Yurt dışı borçlanması yaparak aylık bağlananların 3201 sayılı Kanun ve ilgili sosyal güvenlik kanunlarına göre aylıkların kesilmesi ve yeniden bağlanmasına ilişkin iş ve işlemler aşağıda açıklanmıştır.
5.1. 3201 Sayılı Kanuna Göre
3201 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin (B) fıkrasına istinaden borçlanılan yurt dışı sürelerine göre bağlanan aylıklar, yurt dışında yabancı ülke mevzuatına tabi çalışmaya, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almaya başlanılan tarihten itibaren kesilecektir.
3201 sayılı Kanuna İlişkin Yönetmelikte yer alan “kesin dönüş” ve 3201 sayılı Kanunun geçici 7 nci maddesine göre borçlandıkları yurt dışı hizmetlerine göre aylık bağlanmış olanların kazanılmış haklarının saklı tutulmasına ilişkin birinci fıkrası hükmü dikkate alınarak, aylıkların kesilmesi ve yeniden bağlanmasına ilişkin usul ve esaslar aşağıda açıklanmıştır. 1) 2147 sayılı Kanuna göre borçlanarak aylık bağlanan veya bundan sonra bağlanacakların aylıkları yeniden yurt dışında çalışmaya, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almaya başlamaları durumunda kesilmeyecektir. Bu kişiler hakkında yurt içinde sosyal güvenlik kanunlarına tabi çalışmaları halinde sosyal güvenlik destek primi hükümleri dahil olmak üzere ilgili sosyal güvenlik kanununun öngördüğü hükümler uygulanacaktır. 2) Yurt dışı sigortalılık sürelerini borçlandıktan sonra aylık talebinde bulunanlardan aylığın başlangıç tarihi itibariyle kesin dönüş şartının gerçekleşmediği aylık bağlanmadan önce tespit edilenlerin talepleri reddedilecektir. Bunlara, kesin dönüş şartının gerçekleştiği tarihten sonra yapacakları yeni tahsis taleplerine göre aylık bağlanacaktır.
3) Yurt dışı sigortalılık sürelerini borçlanmak suretiyle aylık bağlananlardan aylığın başlangıç tarihi itibariyle kesin dönüş şartının gerçekleşmediği aylık almakta iken tespit edilenlerin aylıkları, başlangıç tarihinden itibaren iptal edilecektir. Ancak, kesin dönüş şartının gerçekleştiği tarih, tahsis talep tarihi olarak kabul edilerek bu tarihi takip eden ay başından geçerli olmak üzere ilgililere yeniden aylık bağlanacaktır.
4) Aylık almakta iken yeniden yurt dışında çalışmaya başladıklarının çalışırken tespiti halinde, aylıklar, çalışmanın başladığı tarihi takip eden ödeme dönemi başından geçerli olmak üzere kesilecek, çalışmanın sona ermesi kaydıyla yapılacak olan yeni tahsis talebine göre, varsa aylıklarda meydana gelen artışlar da uygulanmak suretiyle çalışmanın sona erdiği tarihi takip eden ödeme dönemi başından geçerli olmak üzere yeniden ödenmeye başlanacaktır.
5) Yurt dışında çalışıldığının çalışmanın sona erdiği tarihten sonra tespiti halinde, aylıklar ödenmeye devam edilecek, ancak çalışma süresince ödenen miktarlar yersiz ödeme olarak geri alınacaktır.
6) Aylığın kesildiği süre içinde yurt dışında geçen sigortalılık sürelerinin borçlanılması halinde, bu süreler ve gereği halinde bu sürelere ait prime esas kazançlar, ilgili mevzuat çerçevesinde yeniden aylık bağlanmasında değerlendirilecektir.
147
7) Yurt dışında çalışma ile ilgili yukarıda açıklanan esaslar;
a) Aylık başlangıç tarihi itibariyle ya da aylık almakta iken yurt dışında ikamete dayalı sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği alanlar,
b) Yurt dışındaki kısa süreli çalışma, 28/6/2012 tarihi itibariyle çalışma kapsamında değerlendirildiğinden, bu tarihten sonra borçlanılan yurt dışı süreleri dikkate alınarak aylık bağlanması taleplerinde, aylık başlangıç tarihi itibariyle ya da aylık almakta iken kısa süreli çalışması olanlar
hakkında da uygulanacaktır.
8) Yurt dışında ikamet ettikleri sürede yurt dışı hizmet borçlanmalarının da dikkate alınarak aylık bağlanması talebinde bulunan sigortalıların bazıları adına, ikamet ettikleri ülke mevzuatında aranılan yaş şartının oluşacağı tarihe kadar, fiilen bir iş yerinde çalışmadıkları halde bulundukları ülkelerde adlarına prim yatırılmaktadır.
Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzaladığımız ülke mevzuatlarına göre malullük aylığı bağlandıktan sonra ilgili ülke mevzuatında yer alan yaşlılık aylığına hak kazanma şartlarının yerine geleceği tarihe kadar ikamete dayalı prim ödenebilmektedir. Bu şekilde prim ödenen sürelerde yapılan aylık talepleri geçerli sayılacak, aylık bağlandıktan sonra ikamete dayalı prim ödendiğinin tespiti durumunda aylıklar kesilmeyecektir. İlgililerin talebi halinde, “yurda kesin dönüş” tanımının yapıldığı 6/7/2007 tarihinden sonra bu düzenlemenin aksine reddedilen tahsis talepleri geçerli sayılacak, kesilen aylıklar da yeniden bağlanacaktır. Ancak aylık talebinde bulunulan veya aylık alınan sürelerde ikamet süresi haricinde sigortalılık süresinin mevcut olması halinde aylık talepleri reddedilecek ve bağlanan aylıklar kesilecektir.
9) 3201 sayılı Kanun kapsamında borçlanılan sürelere göre aylık talebinde bulunan ya da aylık almakta olanlar için İsviçre sigorta kurumlarınca 4 kodlu hizmetin bildirilmesi halinde ilgililere aylık bağlanmayacak ya da bağlanan aylıklar kesilecektir.
10) 3201 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 22/5/1985 tarihinden sonra yurt dışı sürelerini borçlanarak aylık bağlanan veya bağlanacak olanların aylıkları, 6/7/2007 tarihinden sonra yurt dışında ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almaları halinde, bu ödenekleri almaya başladıkları tarihten itibaren kesilecektir.
11) Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkelerde çalışanların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olma zorunluluğu bulunmadığından, bunlardan borçlandıkları yurt dışı hizmetleri dikkate alınarak aylık bağlananların sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkelerde iş üstlenen Türk işverenlerin yanında çalışmaları halinde aylıkları kesilmeyecektir.
5.2. İlgili Sosyal Güvenlik Kanununa Göre
Yurt dışı borçlanma sürelerine göre malullük veya yaşlılık aylığı almakta iken yurt içinde sigortalı bir işte çalışmaya başlayanlar hakkında bu Genelgenin öngördüğü aylık kesilmesi ve yeniden bağlanmasına ilişkin hükümleri uygulanacaktır.
5.3. Sosyal Güvenlik Destek Primi Uygulaması
5754 sayılı Kanunla 3201 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin (B) fıkrasının ilk paragrafında 1/10/2008 tarihinden geçerli olmak üzere yapılan düzenlemeye göre, yurt dışında geçen sigortalılık sürelerini borçlanmak suretiyle aylık bağlananlardan Türkiye’de sigortalı çalışmaya başlayanların aylıkları kesilmekteydi.
16/6/2010 tarihli ve 5997 sayılı Bazı Kanunlarda ve 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 15 inci maddesi ile Kanunun yukarıda belirtilen paragrafı değiştirilerek, yurt dışında geçen sigortalılık sürelerini borçlanmak
148
suretiyle aylık bağlananlardan Türkiye’de sigortalı çalışmaya başlayanlar hakkında 5510 sayılı Kanunun sosyal güvenlik destek primine ilişkin hükümlerinin uygulanacağı esası getirilmiştir.
5997 sayılı Kanunda, 1/10/2008 ila 19/6/2010 tarihleri arasında gerek aylık başlangıç tarihi itibariyle sigortalı işinden ayrılmadığı ya da faaliyetini sona erdirmediği gerekçesiyle aylıkları iptal edilenler, gerekse aylık başlangıç tarihinden sonra yeniden sigortalı bir işte çalışmaya ya da faaliyete başlaması nedeniyle aylıkları kesilenler hakkında belirtilen süre içinde sosyal güvenlik destek primine ilişkin hükümler uygulanmayacaktır. Ancak, bunların 19/6/2010 tarihinden sonra yeniden tahsis talebinde bulunmaları halinde, ilgili kanunlarda yazılı şartlarla yeniden aylık bağlanacak ve sosyal güvenlik destek primine ilişkin hükümler uygulanacaktır.
Yurt dışında geçen sigortalılık sürelerini borçlanmak suretiyle aylık bağlananlardan 19/6/2010 tarihinden geçerli olmak üzere Türkiye’de sigortalı çalışmaya başlayanlar hakkında bu Genelgenin sosyal güvenlik destek primine ilişkin hükümleri uygulanacaktır.
Sosyal güvenlik destek pirimi uygulaması Kurumdan aylık almakta iken Kanuna göre çalışanlar açısından uygulandığından yurt dışı borçlanma sürelerine göre malullük veya yaşlılık aylığı alanların yurt dışında çalışmaya başlayanlar hakkında sosyal güvenlik destek primi hükümleri uygulanmayacaktır.
6. Diğer ve Ortak Hususlar
6.1. Kısmi Aylıkların Tam Aylığa Dönüştürülmesi
Sosyal güvenlik sözleşmelerine istinaden bağlanan kısmi aylıklar 3201 sayılı Kanunun 9 uncu maddesine göre, talep halinde tahakkuk ettirilen borcun tamamen ödenmesi, yurt dışındaki çalışmanın sona ermesi, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneğinin alınmaması şartıyla, borcun ödendiği tarihi takip eden ay başından itibaren tam aylığa çevrilecektir. Ancak kesin dönüş tarihi borcun ödendiği tarihten sonra ise kısmi aylık kesin dönüş tarihini takip eden ay başından itibaren tam aylığa yükseltilecektir.
Kısmi aylıkların tam aylığa dönüştürülmesi sırasında; sözleşme aylığı talep tarihindeki yaş ve sigortalılık süresi ile borçlanma karşılığı kazanılan gün sayısı ile varsa Türkiye’deki prim ödeme gün sayıları ve kazançlar esas alınacaktır.
Tam aylık bağlanması için gerekli şartların tespitinde, sözleşme aylığı talebinde bulunulan tarihteki ilgili sosyal güvenlik kanunlarının öngördüğü prim ödeme gün sayısı veya hizmet yılı şartı aranacaktır. Kısmi aylık bağlanırken geçerli olan sigortalılık süresi ve yaş şartı, tam aylık bağlanabilmesi için de geçerli olacağından bu şartlar için ayrı bir tespit yapılmayacaktır.
